Obraz autorstwa vectorjuice na Freepik
Od dnia 26 kwietnia 2023 roku osoby zatrudnione na umowę o pracę uzyskają nowe uprawnienie do dodatkowego typu płatnego urlopu. Pracownikowi będzie przysługiwało w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Zmiana ta jest jednym z elementów nowelizacji kodeksu pracy wdrażającej Dyrektywę (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (work-life balance).
Papierowo? Elektronicznie?
Co musi zrobić pracownik żeby móc korzystać z dobrodziejstwa wprowadzonego typu urlopu? Musi oczywiście złożyć wniosek. W pierwszym wniosku w danym roku musi zdecydować o sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia. Kodeks pracy nie precyzuje formy w jakiej powinien zostać złożony ww. wniosek, konkluzja jest więc taka, że może to być zarówno zwykła forma pisemna, jak i forma elektroniczna, przy czym należy jednak pamiętać, aby zawsze kierować się przyjętymi w danym zakładzie pracy zasadami i wniosek o urlop zgłaszać w sposób tam przyjęty.
Co w wynagrodzeniem?
Pracownik zachowuje wówczas prawo do połowy wynagrodzenia, które powinno być ustalone na podstawie par. 5 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Oblicza się je biorąc pod uwagę jego zmienne składniki (a to np. dodatki, premie, nadgodziny) aktualne za miesiąc, w którym wykorzystano urlop.
Pracodawca mówi: nie!
Co ważne, pracodawca musi udzielić zwolnienia od pracy na wniosek pracownika. Wniosek może zostać złożony najpóźniej w dniu korzystania z urlopu. Brak przychylenia się do wniosku może narazić pracodawcę na karę grzywy w wysokości do 30 tysięcy złotych.
Siła wyższa, co to?
Aby móc ubiegać się o urlop musimy mieć do czynienia z działaniem siły wyższej. Taką terminologią posługuje się sam Kodeks pracy (czy Kodeks cywilny), jednakże nie precyzuje co należy przez to rozumieć. Za wypracowanym przez orzecznictwo sądów poglądem można wskazać, że siła wyższa to zdarzenie nadzwyczajne, zewnętrzne, niedające się z góry przewidzieć i niemożliwe do zapobieżenia. Są nimi zwłaszcza zdarzenia o charakterze katastrofalnych działań przyrody i zdarzenia nadzwyczajne w postaci zaburzeń życia zbiorowego takich jak wojna czy zamieszki krajowe. Definicja ta nie przystaje jednak do sytuacji, o której mówi Kodeks pracy.
W opisywanej sytuacji o urlop ten wnioskować będą mogli pracownicy, u których wystąpiło:
Powyższe 3 przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, jednak pracownik nie będzie musiał wykazywać czy udowadniać zaistnienia powyższych przyczyn, aby ze zwolnienia skorzystać.